Hoewaal ’t aantal langsem minder weurtj kalle de meiste minse in Limburg het dialekt van heur eige dörp.
Al die dialekte kònne òngerling sterk versjille! Asse emes oet Venlo huuërst kalle en daonao emes oet Sjin op Geul of oet “Kirchrao” dan merkse eine waereldj van versjil. Des neet erg, des zelfs hieël good. Ein boontje verzameling van dialekte is ein biezunjer versjiensel en dreugtj biê aan ’t rieke culturele laeve in Limburg.
Òmdet alle Limburgse dialekte nogal aafwiêke van ’t Hollensj kònne wae euver ’t algemein waal zègge det Limburgers twieëtalig zeen. As die Limburgers daonaeve ouch nog flot Ingels en Duits kalle zeen die dus zelfs mieërtalig.
Dao is al völ gesjreve euver de invloed van twieëtaligheid op oos hersene. Meistal waere die artikele gepubliceerdj in wetensjappelikke tiêdsjrifte en zuse ze bekans noeëts inne gezèt staon. Des jaomer, want dao zitte ouch waal ins oeëts interessante tösse.
Ein poeës geleje heet eine vrouwelikke professor aan de universiteit van Toronto op die twieëtaligheid ein oetgebrèdj òngerzeuk losgelaote. Noê is Toronto ein hieël stök oete richting, mer ’t sjientj det det neet oetmaaktj; ’t geldj veur alle minse!
Zu heet veur heur òngerzeuk ein aantal persoeëne mèt dementie hieël good geobserveerdj en vergeleke mèt laeftiêdsgenote die (nog) gein last haje van die aojerdomskwaol. Wat bleek? Bie minse die heur hieël laeve lânk twieë tale naeve-ein hebbe gesproke kome de ieërste versjiensele van dementie pas veer jaor later aan ’t leecht dan bie minse die mer éin taal gebroêke! Trouwes, de algehieële achteroetgânk vanne hersenaktiviteit verluiptj bie twieëtalige sjienbaar langsamer dan bie eintalige.
Des toch biezunjer good noets, neet? Dus weem langer mèt ein helder verstandj door ’t laeve wiltj gaon mòt zich veural twieë (of mieër) tale eige make. En dao kònse neet vreug genògt mèt beginne!
Wat zeen wae dan as inwoeëners van oos regio gelökkige minse. Wae kalle oos eige plat (Roojs, Itters, Ophoves) wae kònne Hollensj kalle en ein bitje Ingels en Duits kriege wae ouch nog waal euver de luppe. En dao hove wae neet ins völ mote veur te doon. Dus kriege wae ein paar extra laevesjaore zòmmer veur niks d’r biê!
En òngergeteikendje bòf al hieëlemaol. Want ich heb ein vrouw oet Wieërt en heur taaltje begin ich ouch al ein bitje ònger de knie te kriege. Teminste, ich verstaon heur, ich snap wat ze wiltj zègge. Allein…tis neet òm aan te huuëre!!
LeiS